Για όλα φταίνε οι γονείς

https://cinefreaks.gr/movie/the-incredibles-%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CF%80%CE%AF%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%B9/

Η απόφαση για τους βιαστές και δολοφόνους της Ελένης βγήκε. Και ήταν η καλύτερη δυνατή δεδομένων των αγκυλώσεων του σαθρού ελληνικού νομικού συστήματος. Τώρα ο δημόσιος λόγος, λοιπόν, φαίνεται να στρέφεται στις ευθύνες. Κι οι ευθύνες αυτές υποστηρίζεται ότι βαραίνουν πάντα την οικογένεια. «Δίδαξε στον γιο σου να σέβεται κι όχι στην κόρη σου να φοβάται». Ακούγεται όλο και πιο συχνά και συμφωνώ. Εννοείται πως συμφωνώ γιατί, άλλωστε, η λύση δεν είναι η αποφυγή «επικίνδυνων» συμπεριφορών, χώρων, καταστάσεων, αλλά η εξάλειψη του κινδύνου εν γένει. Ωστόσο,  και να τονίσω πως δεν αναφέρομαι σε καμία περίπτωση στην παρούσα υπόθεση, αλλά μοιράζομαι μία γενική παρατήρηση, μήπως αποδίδουμε δυσανάλογη και δυσβάσταχτη ευθύνη τελικά στους γονείς;

Παιδιά, λοιπόν, δεν έχω, και μάλλον ούτε θέλω να κάνω. Και ο λόγος είναι ακριβώς αυτός. Η τεράστια ευθύνη, η ηθική ευθύνη απέναντι στον εαυτό σου, αλλά και τελικά απέναντι σε όλη την κοινωνία. Ναι, η οικογένεια δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην κάλυψη των βιολογικών αναγκών του παιδιού, αλλά ακόμη περισσότερο θα πρέπει να γαλουχήσει έναν αυριανό πολίτη, έναν αυριανό έφηβο, ενήλικο. Να του εμφυσήσει αξίες, να του μιλήσει για τον σεβασμό, για την αγάπη, για τα συναισθήματα, για το σεξ. Η οικογένεια θα πρέπει να του μάθει να κερδίζει και να χάνει, να κάνει το σωστό και να δέχεται τις συνέπειες του λάθους. Μήπως, όμως, η επιρροή αυτή δεν είναι μία απλή εξίσωση τύπου κάλυψη βιολογικών αναγκών+ μεταλαμπάδευση αξιών= παιδί που θα γίνει καλός άνθρωπος ή απλή κάλυψη βιολογικών αναγκών= εν δυνάμει εγκληματίας; Μήπως είναι πολύ απλοϊκό το αποκλειστικό  «κατηγορώ» στην οικογένεια για κάθε παράπτωμα του παιδιού; Η ιδέα μου αυτή έχει δύο κύριες προεκτάσεις.

Πρώτον, λοιπόν, ίσως σε μία κοινότητα των Άμις θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιρροή της οικογένειας είναι πλήρως καθοριστική για την ανάπτυξη του παιδιού. Άλλωστε διαβιεί σε ένα πλαίσιο όπου οι αξίες της οικογένειάς του πιθανότατα ταυτίζονται πλήρως με αυτές του ευρύτερου κοινωνικού του πλαισίου κι επομένως, κάθε ερέθισμα που παίρνει είναι συγκεκριμένο και σε συμφωνία με όσα του δίδαξαν οι γονείς του. Δεν είμαστε μία κοινότητα Άμις, όμως, αλλά μία κοινωνία με πολυφωνία, με ελεύθερη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία, με σχολεία κλπ. Πλέον, λοιπόν, η διαπαιδαγώγηση γίνεται όλο και πιο σύνθετη και η οικειοποίηση των συγκεκριμένων αξιών της οικογένειας φαίνεται πως δεν είναι τόσο εύκολη. Τι να το κάνω αν εγώ συζητάω όλη μέρα με το παιδί μου για τον σεβασμό και η αγαπημένη του δασκάλα του λέει πως ο Θεός τιμωρεί τους γκέι, ο κουλ καθηγητής του λέει στη συμμαθήτριά του πως με αυτή τη φούστα είναι σαν να το ζητάει ο οργανισμός της, ο αγαπημένος του vlogger του μαθαίνει ότι όταν οι γυναίκες λένε όχι εννοούν ναι, απλά δεν θέλουν να φανούν εύκολες, οι φίλοι του του λένε «μην είσαι μαλάκας, γάμησέ την, πονάνε στην αρχή, αλλά συνέχισε, μετά θα συνηθίσει». Ναι, μπορεί να τα καταφέρω, να το θωρακίσω τόσο που να αντισταθεί σε όλες αυτές τις επιρροές και  πληροφορίες, να αποφύγω ή να διαχειριστώ τη φάση που θα αμφισβητεί το οτιδήποτε του λέω γιατί η δασκάλα του ξέρει καλύτερα. Μπορεί να τα καταφέρω. Κάπου ανάμεσα στη δουλειά, στη φροντίδα του σπιτιού και τις υποχρεώσεις, μπορεί να καταφέρω να του περάσω τις αξίες μου. Κι αν δεν το καταφέρω; Αν δεν είμαι φτιαγμένη από ατσάλι, αν η προσωπικότητά του είναι τόσο ανεξάρτητη που με το ζόρι πιστεύει ότι είμαι μητέρα του, αν είναι λίγο ευκολόπιστος και πέσει σε χειριστικούς φίλους που του κάνουν πλύση εγκεφάλου, αν στην τελική δεν είμαι ειδική στα παιδαγωγικά και δεν έχω τον τρόπο; Τότε τι; Δεν είναι τόσο απλό. Και στην τελική και μόνο αυτή η τεράστια ευθύνη, αυτό το κατηγορώ, αυτό το δάχτυλο που σε δείχνει συνέχεια, αυτά τα μάτια που παρακολουθούν κάθε κίνηση του παιδιού σου για να βρουν πού έκανες λάθος, δεν είναι αρκετή πίεση ώστε να τα χάσεις, ώστε να κάνεις ένα- ή και πολλά- λάθος βήματα; Δεν λέω πως δεν έχει ευθύνη η οικογένεια, λέω απλά πως αυτή η εξήγηση είναι πολύ απόλυτη και απλοϊκή.

Κι εδώ ερχόμαστε στο δεύτερο. Μήπως, λοιπόν, αποδίδοντας την αποκλειστική ευθύνη στην οικογένεια, χάνουμε το δάσος; Ξεχνάμε πως ακόμη κι αν η ίδια η οικογένεια καταφέρει να πλάσει ένα σωστό παιδί, δεν συμφωνούμε καν ως κοινωνία στο ποιο είναι  το «σωστό»; Μήπως και η ίδια η οικογένεια δεν είναι σίγουρο ότι ασπάζεται τις «σωστές» αξίες; Μήπως όταν τους λέω πως πρέπει να κάτσεις να συζητήσεις, να του διδάξεις, καταλαβαίνουν πως πρέπει να μάθουν στην κόρη τους να είναι  σωστό κορίτσι και να μην δίνει δικαιώματα και στον γιο τους πως πρέπει να είναι δυνατός; Πώς μπορούμε να αποδίδουμε όλη την ευθύνη στην οικογένεια σε μία κοινωνία που θρέφεται από την πατριαρχία και τις κοινωνικές σχέσεις εξουσίας; Πιστεύω, λοιπόν, πως η οικογένεια είναι απλά ο φαινότυπος μίας κοινωνίας χτισμένης πάνω σε λάθος θεμέλια. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η αναδόμηση του πλαισίου και κατ’ επέκταση των προς μεταβίβαση αξιών. Αν δεν έχουμε αξίες, τελικά, σαν σύνολο, σαν κοινωνία, τι αξίες περιμένουμε να μεταδώσει η οικογένεια; Η αντίληψη της οικογένειας ως αποκλειστικού φορέα κοινωνικοποίησης μου θυμίζει την ιδέα της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας». Αν το σύστημα δεν αλλάξει, κάθε ιδιωτική πράξη θα είναι μία μεμονωμένη περίπτωση. Κι η κατάλυση της πατριαρχίας, η εξάλειψη της κουλτούρας του βιασμού, η κοινωνική αλλαγή εν γένει, δεν μπορεί να βασίζεται στη δράση σε μικρο-κοινωνικό επίπεδο, στο επίπεδο της οικογένειας. Η κοινωνική αλλαγή θα επέλθει με την πλήρη αναδόμηση του υπάρχοντος συστήματος καταπιεστικών αξιών. Η οικογένεια δρα παράλληλα, αλλά ουσιαστικά έπεται.